مقایسة استعاره های مفهومیِ غم و شادی در اشعار پروین اعتصامی

مقالة حاضر، به بررسی و مقایسة استعاره­های مفهومی شادی و غم در سروده­های شاعر معاصر، پروین اعتصامی (1320-1285) می­پردازد. هدف از این پژوهش، مشخص نمودنِ حوزه­های مبدأ به­کار­رفته در  استعاره­های مفهومی موردِ اشاره، تنوع و فراوانی آن­ها و میزان جهان­شمول بودنِ این مفاهیم در پیکرۀ موردِ نظر بوده­است. به این منظور، پس از مطالعة دیوان پروین اعتصامی، بیت­هایی که دربرگیرندة مفهوم استعاری غم و شادی بودند، استخراج گردید. از میانِ 332 بیت استخراج­شده که از 34 عنوان شعری گردآوری شد، تعداد 266 مورد، استعارة غم و مابقیِ 66 مورد، استعارة مفهومی شادی تشخیص داده­شد. پس از تحلیل و مقایسة داده­ها، مشاهده­گردید که فراوانی استعاره­های مفهومی غم و نیز گستره و تنوع معنایی در آن­ها به صورت چشمگیری بیشتر از حوزة مقابل یعنی شادی بود که با توجه به مضامین تلخ اجتماعی به­کار­رفته در سروده­های پروین قابل­توجیه­است. شباهت بین دو حوزة احساس، علاوه بر استفادة مشترک از استعاره­های وجودی (شامل جسمی­شدگی و تشخیص) و نیز استعاره­های جهتی (طرحواره­های جهت)، در حوزه­های مبدأ مشترک شامل زمان، مکان و سلامتی نیز شباهت­های چشمگیری مشاهدهشد. همچنین بین استعاره­های به­کار­رفته در پیکرة پژوهش و فهرست جهانی شباهت­ها به مراتب بیش از تفاوت­ها بود که خود نمایانگرِ بعد همگانی تفکر استعاری  است.